Kapłan z ziemi lubelskiej i kapelan powstania styczniowego ks. Stanisław Brzóska
Prelekcja wygłoszona w środę 25 marca 2009 w Gminnej Bibliotece Publicznej im. Krystyny Krahelskiej w Sosnowicy dla członków Dyskusyjnego Klubu Książki i innych mieszkańców gminy
Ks. Brzóska urodził się 30 grudnia 1834 r. w Dokudowie powiatu Biała Podlaska, w ówczesnej guberni podlaskiej, jako syn szlachcica Marcelego Brzóski i Karoliny z Enchajtów.
Ród Brzósków miał długą szlachecką genealogię. Nazwisko brzmiało w pierwotnej formie Brzoska. Protoplaści wywodzili się ze wsi Rzwienie (Rzewnie) na Mazowszu. Jeszcze w XV w. używali przydomka „ze Rzwienia”. Pod koniec XV w. ród miał się rozdzielić na dwie gałęzie: osiedloną w ziemi nurskiej i piszącą się „z Rzewnia” i odnogę podlaską, piszącą się „z Niewodnicy”. Brzóskowie nosili herb Nowina: „W polu niebieskim srebrne uszko od kotła ku górze otwarte, na nim goły miecz prostopadle stojący. Na hełmie noga klęcząca na kolanie, opancerzona, w lewą stronę zwrócona”. „Okolica” szlachecka Brzosków z Podlasia (tzw. wsie gniazdowe) nosząca nazwę Brzoski znajdowała się w parafii Wysokie Mazowieckie, otaczając ją od północy i wschodu łukiem zaścianków: Brzoski, Stare Gawrony, Brzoski Tatary, Brzoski Brzezińskie, Brzoski Gromki, Brzoski Falki, Brzoski Jakubowięta, Brzoski Markowięta (albo Markowizna), Brzoski Stanisławowięta. Niektórzy przedstawiciele rodu piastowali w latach szlacheckiej Rzeczypospolitej urzędy i służyli ojczyźnie jako wojskowi. Jeden z nich, Jerzy Brzoska, do którego należały Brzoski, Łazy i Kobylin, objął w 1575 r. chorążostwo lubelskie po Janie Brzosce, odnotowanym w źródłach w roku 1575. W 1579 r. zrzekł się tej funkcji i pełnił urząd pisarza bielskiego. Stanisław Brzoska z ziemi nurskiej, będący podkomorzym nurskim, posłował na sejm w 1613 r., a w 1621 prowadził pospolite ruszenie z ziemi różańskiej przeciw Turkom. Podczaszy nurski Joachim Brzoska był posłem na sejm konwokacyjny w 1632 r., podstoli nurski Stanisław Brzoska posłował w 1648, a starosta nurski Stanisław Brzoska był posłem na sejm w roku 1662. W 1689 r. niejaki Jan Brzóska był stolnikiem bracławskim, a jego brat Gedeon wstąpił do zakonu Jezuitów. Stanisław Brzoska reprezentował w 1700 r. powiat piński pod Olkiennikami. Roman Brzoska i bracia posiadali Krzeczów i Wołak na Kijowszczyźnie. W rodzinie Brzosków wielką estymą darzono jednego z patronów Polski, biskupa i męczennika św. Stanisława, o czym świadczy fakt, że młodym Brzoskom często nadawano na chrzcie imię Stanisław.
Ne wiadomo dokładnie, z którego zaścianka i której odnogi rodu pochodzili przodkowie księdza Stanisława. W świadomości rodzinnej i zapisach w dokumentach było od wieków utrwalone, że wywodzą się z Podlasia. Nazwisko duchownego i jego najbliższych pisano w dokumentach z epoki w formie Brzosko, rzadziej Brzoska. Zainteresowany podpisywał się Brzosko, a tradycja takiego zapisu pozostała w jego rodzinie do drugiej połowy XX wieku. W „curriculum vitae” użył formy obecnie przyjmowanej: Brzóska.
Ojciec ks. Brzóski Marceli urodził się w 1804 r. w zaścianku Brzoski Brzezińskie, położonym w guberni augustowskiej, jako syn Aleksandra i Józefy Brzosków. W wymaganym okresie nie wywiódł swego szlachectwa przed Heroldią i dlatego jego synowi odmówiono określenia „dworianin”. Około 1827 r. zawarł ślub z szesnasto – siedemnastoletnią Karoliną Enchajtówną. Marceli Brzóska zarabiał na utrzymanie rodziny jako administrator majątków, co było częstym zjawiskiem wśród niezamożnej szlachty. Nie wiadomo, jaką funkcję pełnił w Dokudowie, gdzie urodził się Stanisław. Brat matki ks. Brzóski, August Enchajt, był w 1840 r. wójtem gminy Dobryń.
Przyszły kapłan został ochrzczony w obrządku rzymskokatolickim w farze św. Anny w Białej Podlaskiej. Była to jego świątynia parafialna, podczas gdy w wiosce Dokudów znajdował się parafialny kościół unicki, erygowany w 1696 r. przez księcia Stanisława Radziwiłła. Rodzice mieli piątkę dzieci. 6 lat przed Stanisławem matka urodziła syna Aleksandra, który jako dorosły człowiek nie założył własnej rodziny i pracował na stanowisku kancelisty w sądzie poprawczym w Białej, zaś zmarł 25 sierpnia 1864 r. w Sycynie. Stanisław miał też o dwa lata starszą od siebie siostrę Izabelę, zmarłą w wieku 3 lat 10 kwietnia 1835 r., a także młodszego od siebie o 2 lata brata, Leopolda, urodzonego w Sławacinku 12 listopada 1836. Najmłodszym dzieckiem była Teofila Brzóskówna. Dawni historycy niesłusznie pisali o ks. Stanisławie Brzósce, pochodzącym z niewylegitymowanej, spauperyzowanej szlachty, jako o „chłopskim dziecku”. Krótko po urodzeniu Stanisława Brzoskowie zamieszkali w folwarku Sławacinek pod Białą, należącym do byłych bialskich dóbr Radziwiłłów. Ojciec, Marceli Brzóska, wykonywał w Sławacinku obowiązki ekonoma.
Stanisław Brzóska odebrał w domu podstawy wykształcenia w postaci umiejętności czytania i pisania. Wykształceniem domowym i dalszą edukacją chłopców zajmowała się matka, bowiem ojciec zmarł 3 września 1840 r., w wieku zaledwie 36 lat. Stanisław kontynuował naukę w gimnazjum w Białej Podlaskiej, mającym rangę szkoły powiatowej (Szkoła Powiatowa Bialska), gdzie w różnych okresach kształcili się tak wybitni Polacy, jak Julian Ursyn Niemcewicz, Adam Naruszewicz, Józef Ignacy Kraszewski czy historyk Julian Bartoszewicz.
W 1851 r. siedemnastoletni Stanisław rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Św. Włodzimierza w Kijowie. Po dwóch i pół roku przerwał naukę i powrócił do domu na Podlasie. Odezwało się w nim powołanie kapłańskie. Jak pisze historyk Tadeusz Krawczak, zamiast „lekarzem ciała” postanowił zostać „lekarzem dusz”. Trzeba zaznaczyć, że wiadomość o studiach medycznych późniejszego duchownego nie ma pewnego potwierdzenia w źródłach historycznych.
Stanisław Brzóska ubiegał się o przyjęcie do zakonu Marianów pracującego „wśród ludu i dla ludu”, jednak ojcowie klasztoru w Siedlcach, dostrzegając w kandydacie do stanu zakonnego zbyt gwałtowne usposobienie, poradzili mu, by wstąpił raczej do seminarium diecezjalnego w Janowie Podlaskim. Młody Stanisław został klerykiem jesienią 1854 r. W roku wstąpienia Stanisława Brzóski seminarium liczyło 16 kleryków. Biskupi kontynuowali w Janowie tradycję dawnej diecezji łuckiej. W mieście znajdował się zamek biskupów łuckich, barokowa katedra i dawna kolegiata pod wezwaniem św. Trójcy, a w niej grób ostatniego biskupa łuckiego historyka Adama Naruszewicza. Seminarium, istniejące od 1685 r., miało siedzibę w pobliżu katedry.
CAŁY ARTYKUŁ NA STRONIE :
http://historia.urszulina.net/index.php?option=com_content&view=article&id=62&Itemid=80
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz